Cercate di moderare

Cercate di moderare

Canto originale: Su patriotu sardu a sos feudatarios [Procurade de moderare]

Lingua traduzione: italiano

Lingua originale: sardo

Cercate di moderare Baroni, la vostra tirannia, Altrimenti a costo della mia vita tornerete con i piedi per terra! È già stata dichiarata la guerra contro la prepotenza Nel popolo la pazienza ormai sta finendo. State attenti perché contro di voi si sta levando il fuoco, attenti perché non è un gioco questo movimento sta iniziando davvero guardate che le nubi preannunciano temporale gente consigliata male ascoltate la mia voce. Non continuate ad usare lo sprone con il povero ronzino, altrimenti in mezzo al cammino si ribellerà imbizzarrito; è così stanco e malandato da non poterne più, e finalmente dovrà rovesciare il basto e il cavaliere. Il popolo che nel profondo letargo era sepolto, con la forza della disperazione, si accorge delle sue catene, sa di soffrire le pene dell'indolenza antica: Feudo, legge nemica di ogni buona filosofia! Come se si trattasse di una vigna o di una tanca, un campo, i villaggi hanno venduto, gratis o a buon mercato, come un gregge di pecore gli uomini e le donne coi loro figli hanno venduto. Per poche migliaia di lire e talvolta senza avere nulla in cambio, Eternamente schiave tante popolazioni, e migliaia di persone sono schiave del tiranno. Povero genere umano, povero popolo sardo! Dieci o dodici famiglie si sono spartite la Sardegna, in modo indegno se ne sono impossessate; hanno diviso i villaggi nella buia e cieca antichità, però in questo periodo si pensa di porvi rimedio. Il sardo nasce assoggettato a mille obblighi, tributi e tasse che versa al signore, in bestiame e grano, in danaro e in natura, e paga per il pascolo, e paga per lavorare. Molto prima della nascita dei feudi esistevano i villaggi, e questi erano i veri proprietari dei boschi e dei campi. In quale modo a voi, Baroni, è passata la proprietà altrui? Colui che ve l’ha data non ve la poteva dare. Non è mai plausibile che deliberatamente la povera gente abbia rinunciato alle sue proprietà; il titolo, ergo, è viziato da indebita appropriazione, e i villaggi hanno ben ragione ad impugnarlo. Le tasse che inizialmente esigevate erano limitate, poi esse sono state ogni giorno aumentate, in questo modo con la loro crescita siete diventati ricchissimi, in questo modo nello sperpero abbandonavate ogni economia. Non potete voi avvalervi di titoli di proprietà antichi; minacciando la galera, con punizione e pene, con ceppi e catene, dai poveri ignoranti diritti esorbitanti avete preteso fossero pagati. Se almeno utilizzaste il ricavato per mantenere la giustizia, punendo la malvagità dei delinquenti locali; almeno in questo modo gli onesti avrebbero potuto continuare, avrebbero potuto andare e venire sicuri, per la loro strada. Questo è l’unico obiettivo di ogni tributo e diritto, che sicuri e tranquilli si viva rispettando la legge, ma anche di questo ci priva il barone per avarizia; nelle spese per la giustizia, solo lì fa economia. Il primo che si presenta viene nominato ufficiale, faccia bene o faccia male, purché non chieda salario, procuratore o notaio, cameriere o lacchè, sia bianco o sia nero, è adatto per governare. Basta che si adoperi per incrementare la rendita, basta che soddisfi la borsa del Signore; che aiuti il fattore a riscuotere velocemente, inviato o altre persone, che sappia diligentemente eseguire. Come se fosse il Feudatario talvolta governa il cappellano i villaggi con una mano e con l’altra la dispensa. feudatario, pensa e rifletti che i vassalli non esistono solo per aumentare i tuoi beni, o solo per scorticarli. Il patrimonio, la vita per difenderli, il paesano, con la armi in mano occorre che stia notte e giorno; dato che deve essere così, perché allora pagare tanti tributi? Se essi non danno alcun frutto è una pazzia pagarli. Se il Barone non fa il suo dovere, vassallo, da parte tua non hai più nessun obbligo; i diritti che ti ha sottratto in tanti anni passati, sono soldi rubati e te li deve restituire. Le rendite servono soltanto per mantenere amanti, per carrozze e livree, per servizi inutili, per alimentare i vizi, per giocare a bassetta, e per poter sfogare gli istinti sessuali fuori dalla propria casa. Per poter avere quindici o venti piatti in tavola, affinché la marchesa possa andare sempre in portantina, la scarpa stretta, poverina, la fa zoppicare, le pietre pungono troppo e non può camminare. Anche solo per una lettera il vassallo, poverino, cammina per giorni interi a piedi e senza compenso, mezzo scalzo e malvestito, esposto alle intemperie, eppure ha pazienza, eppure deve tacere. Ecco come si impiega il sudore dei poveri! Come, Eterno Signore, potete sopportare tanta ingiustizia? Voi, divina Giustizia, ponete rimedio alle cose, Voi, solo Voi che potete far nascere rose dalle spine.
Procurade e moderare, Barones, sa tirannia, Chi si no, pro vida mia, Torrades a pe' in terra! Declarada est già sa gherra Contra de sa prepotenzia, E cominzat sa passienzia ln su pobulu a mancare Mirade ch'est azzendende Contra de ois su fogu; Mirade chi non est giogu Chi sa cosa andat a veras; Mirade chi sas aeras Minettana temporale; Zente cunsizzada male, Iscultade sa 'oghe mia. No apprettedas s 'isprone A su poveru ronzinu, Si no in mesu caminu S'arrempellat appuradu; Mizzi ch'es tantu cansadu E non 'nde podet piusu; Finalmente a fundu in susu S'imbastu 'nd 'hat a bettare Su pobulu chi in profundu Letargu fit sepultadu Finalmente despertadu S'abbizzat ch 'est in cadena, Ch'istat suffrende sa pena De s'indolenzia antiga: Feudu, legge inimiga A bona filosofia! Che ch'esseret una inza, Una tanca, unu cunzadu, Sas biddas hana donadu De regalu o a bendissione; Comente unu cumone De bestias berveghinas Sos homines et feminas Han bendidu cun sa cria Pro pagas mizzas de liras, Et tale olta pro niente, Isclavas eternamente Tantas pobulassiones, E migliares de persones Servint a unu tirannu. Poveru genere humanu, Povera sarda zenia! Deghe o doighi familias S'han partidu sa Sardigna, De una menera indigna Si 'nde sunt fattas pobiddas; Divididu s'han sas biddas In sa zega antichidade, Però sa presente edade Lu pensat rimediare. Naschet su Sardu soggettu A milli cumandamentos, Tributos e pagamentos Chi faghet a su segnore, In bestiamen et laore In dinari e in natura, E pagat pro sa pastura, E pagat pro laorare. Meda innantis de sos feudos Esistiana sas biddas, Et issas fìni pobiddas De saltos e biddattones. Comente a bois, Barones, Sa cosa anzena est passada? Cuddu chi bos l'hat dada Non bos la podiat dare. No est mai presumibile Chi voluntariamente Hapat sa povera zente Zedidu a tale derettu; Su titulu ergo est infettu De s'infeudassione E i sas biddas reione Tenene de l'impugnare Sas tassas in su prinzipiu Esigiazis limitadas, Dae pustis sunt istadas Ogni die aumentende, A misura chi creschende Sezis andados in fastu, A misura chi in su gastu Lassezis s 'economia. Non bos balet allegare S'antiga possessione Cun minettas de presone, Cun gastigos e cun penas, Cun zippos e cun cadenas Sos poveros ignorantes Derettos esorbitantes Hazis forzadu a pagare A su mancu s 'impleerent In mantenner sa giustissia Castighende sa malissia De sos malos de su logu, A su mancu disaogu Sos bonos poterant tenner, Poterant andare e benner Seguros per i sa via. Est cussu s'unicu fine De dogni tassa e derettu, Chi seguru et chi chiettu Sutta sa legge si vivat, De custu fine nos privat Su barone pro avarissia; In sos gastos de giustissia Faghet solu economia Su primu chi si presenta Si nominat offissiale, Fattat bene o fattat male Bastat non chirchet salariu, Procuradore o notariu, O camareri o lacaju, Siat murru o siat baju, Est bonu pro guvernare. Bastat chi prestet sa manu Pro fagher crescher sa rènta, Bastat si fetat cuntenta Sa buscia de su Segnore; Chi aggiuet a su fattore A crobare prontamente Missu o attera zante Chi l'iscat esecutare A boltas, de podattariu, Guvernat su cappellanu, Sas biddas cun una manu Cun s'attera sa dispensa. Feudatariu, pensa, pensa Chi sos vassallos non tenes Solu pro crescher sos benes, Solu pro los iscorzare. Su patrimoniu, sa vida Pro difender su villanu Cun sas armas a sa manu Cheret ch 'istet notte e die; Già ch 'hat a esser gasie Proite tantu tributu? Si non si nd'hat haer fruttu Est locura su pagare. Si su barone non faghet S'obbligassione sua, Vassallu, de parte tua A nudda ses obbligadu; Sos derettos ch'hat crobadu In tantos annos passodos Sunu dinaris furados Et ti los devet torrare. Sas rèntas servini solu Pro mantenner cicisbeas, Pro carrozzas e livreas, Pro inutiles servissios, Pro alimentare sos vissios, Pro giogare a sa bassetta, E pro poder sa braghetta Fora de domo isfogare, Pro poder tenner piattos Bindighi e vinti in sa mesa, Pro chi potat sa marchesa Sempre andare in portantina; S'iscarpa istrinta mischina, La faghet andare a toppu, Sas pedras punghene troppu E non podet camminare Pro una littera solu Su vassallu, poverinu, Faghet dies de caminu A pe', senz 'esser pagadu, Mesu iscurzu e ispozzadu Espostu a dogni inclemenzia; Eppuru tenet passienzia, Eppuru devet cagliare. Ecco comente s 'impleat De su poveru su suore! Comente, Eternu Segnore, Suffrides tanta ingiustissia? Bois, Divina Giustissia, Remediade sas cosas, Bois, da ispinas, rosas Solu podides bogare. Trabagliade trabagliade O poveros de sas biddas, Pro mantenner' in zittade Tantos caddos de istalla, A bois lassant sa palla Issos regoglin' su ranu, Et pensant sero e manzanu Solamente a ingrassare. Su segnor feudatariu A sas undighi si pesat. Dae su lettu a sa mesa, Dae sa mesa a su giogu. Et pastis pro disaogu Andat a cicisbeare; Giompidu a iscurigare Teatru, ballu, allegria Cantu differentemente, su vassallu passat s'ora! Innantis de s'aurora Già est bessidu in campagna; Bentu o nie in sa muntagna. In su paris sole ardente. Oh! poverittu, comente Lu podet agguantare!. Cun su zappu e cun s'aradu Penat tota sa die, A ora de mesudie Si zibat de solu pane. Mezzus paschidu est su cane De su Barone, in zittade, S'est de cudda calidade Chi in falda solent portare. Timende chi si reforment Disordines tantu mannos, Cun manizzos et ingannos Sas Cortes han impedidu; Et isperdere han cherfidu Sos patrizios pius zelantes, Nende chi fint petulantes Et contra sa monarchia Ai caddos ch'in favore De sa patria han peroradu, Chi s'ispada hana ogadu Pro sa causa comune, O a su tuju sa fune Cheriant ponner meschinos. O comente a Giacobinos Los cheriant massacrare. Però su chelu hat difesu Sos bonos visibilmente, Atterradu bat su potente, Ei s'umile esaltadu, Deus, chi s'est declaradu Pro custa patria nostra, De ogn'insidia bostra Isse nos hat a salvare. Perfidu feudatariu! Pro interesse privadu Protettore declaradu Ses de su piemontesu. Cun issu ti fist intesu Cun meda fazilidade: Isse papada in zittade E tue in bidda a porfia. Fit pro sos piemontesos Sa Sardigna una cucagna; Che in sas Indias s 'Ispagna Issos s 'incontrant inoghe; Nos alzaiat sa oghe Finzas unu camareri, O plebeu o cavaglieri Si deviat umiliare... Issos dae custa terra Ch'hana ogadu migliones, Beniant senza calzones E si nd'handaiant gallonados; Mai ch'esserent istados Chi ch'hana postu su fogu Malaittu cuddu logu Chi criat tale zenìa Issos inoghe incontràna Vantaggiosos imeneos, Pro issos fint sos impleos, Pro issos sint sos onores, Sas dignidades mazores De cheia, toga e ispada: Et a su sardu restada Una fune a s'impiccare! Sos disculos nos mandàna Pro castigu e curressione, Cun paga e cun pensione Cun impleu e cun patente; In Moscovia tale zente Si mandat a sa Siberia Pro chi morzat de miseria, Però non pro guvernare Intantu in s'insula nostra Numerosa gioventude De talentu e de virtude Ozïosa la lassàna: E si algun 'nd'impleàna Chircaiant su pius tontu Pro chi lis torrat a contu cun zente zega a trattare. Si in impleos subalternos Algunu sardu avanzàna, In regalos non bastada Su mesu de su salariu, Mandare fit nezessariu Caddos de casta a Turinu Et bonas cassas de binu, Cannonau e malvasia. De dare a su piemontesu Sa prata nostra ei s'oro Est de su guvernu insoro Massimu fundamentale, Su regnu andet bene o male No lis importat niente, Antis creen incumbeniente Lassarelu prosperare. S'isula hat arruinadu Custa razza de bastardos; Sos privilegios sardos Issos nos hana leadu, Dae sos archivios furadu Nos hana sas mezzus pezzas Et che iscritturas bezzas Las hana fattas bruiare. De custu flagellu, in parte, Deus nos hat liberadu. Sos sardos ch'hana ogadu Custu dannosu inimigu, E tue li ses amigu, O sardu barone indignu, E tue ses in s'impignu De 'nde lu fagher torrare Pro custu, iscaradamente, Preigas pro su Piemonte, Falzu chi portas in fronte Su marcu de traitore; Fizzas tuas tant'honore Faghent a su furisteri, Mancari siat basseri Bastat chi sardu no siat. S'accas 'andas a Turinu Inie basare dès A su minustru sos pes E a atter su... già m 'intendes; Pro ottenner su chi pretendes Bendes sa patria tua, E procuras forsis a cua Sos sardos iscreditare Sa buscia lassas inie, Et in premiu 'nde torras Una rughitta in pettorra Una giae in su traseri; Pro fagher su quarteri Sa domo has arruinodu, E titolu has acchistadu De traitore e ispia. Su chelu non faghet sempre Sa malissia triunfare, Su mundu det reformare Sas cosas ch 'andana male, Su sistema feudale Non podet durare meda? Custu bender pro moneda Sos pobulos det sensare. S'homine chi s 'impostura Haiat già degradadu Paret chi a s'antigu gradu Alzare cherfat de nou; Paret chi su rangu sou Pretendat s'humanidade; Sardos mios, ischidade E sighide custa ghia. Custa, pobulos, est s'hora D'estirpare sos abusos! A terra sos malos usos, A terra su dispotismu; Gherra, gherra a s'egoismu, Et gherra a sos oppressores; Custos tirannos minores Est prezisu humiliare. Si no, chalchi die a mossu Bo 'nde segade' su didu. Como ch'est su filu ordidu A bois toccat a tèssere, Mizzi chi poi det essere Tardu s 'arrepentimentu; Cando si tenet su bentu Est prezisu bentulare.
Commenti
Per inserire un commento è necessario registrarsi!